دکتری مذاهب کلامی و محقق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
10.22081/jip.2022.64553.1068
Abstract
سلفیه همان کسانی هستند که خود را به سلف منسوب کرده‌اند. آنان در قرن دوم هجری با جریان اهل حدیث ظهور کردند و چنین می‌پنداشتند که تمام آرایشان به امام احمد بن حنبل (قرن سوم) منتهی می‌شود؛ یعنی همان کسی که در قرن سوم اعتقادهای سلف را زنده کرد و در راه آن جنگید. آنگاه در قرن هفتم ظهور تازه یافتند و ابن تیمیه آن را دوباره زنده کرد و مسائل دیگری به آن افزود که همه را به اندیشه وا‌داشت. در ادامه در قرن دوازدهم در شبه جزیرۀ عربستان محمد بن عبد الوهاب این اندیشه‌ها را احیا کرد که وهابیان همچنان تا به امروز منادی این افکارند (ابوزهره، 1996م، فصل سلفیان). بنابراین از اصحاب حدیث و احمد بن حنبل می‌توان به عنوان تبار فکری سلفیان و ابن تیمیه یاد کرد. اصطلاح سلفیه را در آثار کلامی و فِرَقی، برای اولین بار شهرستانی در بارۀ گروهی از اخباری‌های شیعه به کار برد، (شهرستانی، 1373ش/ 1415ق، ص193) اما این اصطلاح متروک ماند تا در قرون اخیر برخی گروه‌های اهل سنت آن را برای خود برگزیدند (الله‌بداشتی، 1393ش، ص36). از آن جهت که ابن تیمیه پیرو اعتقادات اصحاب حدیث است، تمامی عقاید آنها را می‌پذیرد و به پیروی از او بیشتر سلفیان، به‌ویژه وهابیت، حدیث‌گرا بودند و همۀ عقاید اصحاب حدیث را پذیرفته‌اند؛ بنابراین اصحاب حدیث و عقاید آنها به عنوان پیشنۀ تاریخی مکتب سلفیه به حساب می‌آیند.
